Wstęp

220 lat temu, 6 października 1788 roku, zainaugurowano obrady Sejmu Wielkiego rozpoczynające proces naprawy Rzeczypospolitej Obojga Narodów, zwieńczony wówczas uchwaleniem Konstytucji 3 maja. Była to pierwsza wielka próba uratowania niepodległości Rzeczypospolitej. Dopiero jednak 11 listopada 1918 roku dopełnił się akt odrodzenia niepodległej, suwerennej i wolnej Rzeczypospolitej Polskiej jako państwa sprawiedliwego, demokratycznego, równego wśród równych w Europie. W ciągu 130 lat dzielących te dwie daty toczyła się uporczywa walka obywateli Rzeczypospolitej w wolną i sprawiedliwą Ojczyznę. Wiele pokoleń nie szczędziło sił i poświęciło Jej najlepsze lata, dorobek myśli i czynu, zdrowie, a często także życie. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej - 7 lutego 2008 roku - pamiętając o tym wszystkich, którzy walczyli i trudzili się w służbie Ojczyzny, oddając hołd Jej twórcom i obrońcom oraz kontynuując ich dzieło, ogłasza rok 2008 Rokiem Niepodległości.

Kronika Sejmowa 2008 nr 8 s. 19

27 grudnia 1918 r. - 27 grudnia 2008 r.
90 rocznica wybuchu powstania wielkopolskiego

16 luty 1919 r. - 16 luty 2009 r.
90 rocznica zakończenia powstania wielkopolskiego

Powstanie wielkopolskie wybuchło w Poznaniu 27 grudnia 1918 r. Ruch zbrojny rozwijał się początkowo żywiołowo. Wkrótce jednak po rozpoczęciu walk kierownictwo objął Komisariat Naczelnej Rady Ludowej (KNRL) - m.in. Stanisław Adamski, Wojciech Korfanty, Adam Poszwiński, który 28 grudnia powierzył tymczasowe dowództwo mjr. Stanisławowi Taczakowi. Do 30 grudnia opanowano cały Poznań, w następnych dniach zajęto większą część Wielkopolski. Od 16 stycznia 1919 r. dowództwo powierzono gen. Józefowi Dowbor-Muśnickiemu. W końcu stycznia i w lutym 1919 r. armia powstańcza skutecznie przeciwstawiła się ofensywie niemieckiej, tocząc boje m.in. pod Rawiczem, Kępnem i Babimostem. Siły powstańcze liczące 10 stycznia 1919 r. ok. 9 tys. żołnierzy szybko powiększono (16 stycznia - ok. 13,9 tys. żołnierzy, w końcu stycznia ok.27,6 tys.) przekształcając w regularną Armię Wielkopolską. W walkach zginęło ok. 2 tys. powstańców. 16 lutego 1919 r. pod naciskiem państw Koalicji, zwłaszcza Francji, Niemcy podpisały w Trewirze rozejm, który ustalił tymczasową linię demarkacyjną, pozostawiając powstańcom wyzwolone tereny. Wybuch Powstania Wielkopolskiego, w dziejach naszego narodu był wydarzeniem szczególnym. Był to jedyny zryw niepodległościowy na terenie zaborów, który zakończył się zwycięstwem. Dzięki niemu Wielkopolanie zyskali wolność, a ziemie wyzwolone stanowiące kolebkę państwowości polskiej, decyzją konferencji pokojowej 28 czerwca 1919 r. przywrócono Polsce. Znaczenie Powstania Wielkopolskiego nie sprowadza się tylko do przyniesienia niepodległości Wielkopolsce. Odegrało ono dużą rolę poprzez uczestnictwo powstańców w tworzeniu II Rzeczypospolitej, w obronie jej granic i w odbudowie administracji polskiej. Wielkopolska, dzięki zwycięstwu Powstania, wniosła do odrodzonej Rzeczypospolitej:

• rdzenne prapolskie ziemie, z wysoko rozwiniętą gospodarką, z nowoczesnym przemysłem rolno-spożywczym, wydajnym rolnictwem i prężnym handlem;
• ponad 75 tys. Armię Wielkopolską, jednolicie umundurowaną, dobrze wyszkoloną i wyposażoną;
• wiele sprzętu wojskowego, zdobytego w walkach z zaborcą, w tym samolotów - wzmacniając ilościowo i jakościowo organizowane w Kongresówce polskie lotnictwo.

Żołnierze Armii Wielkopolskiej, prosto z okopów powstańczych, udali się na odsiecz oblężonego Lwowa, uczestniczyli w walkach 1920 r. na kresach wschodnich, na froncie litewsko-białoruskim. Niemały wpływ wywarło Powstanie Wielkopolskie na aktywność niepodległościową wszystkich Polaków zamieszkałych w zaborze pruskim, na Śląsku i Pomorzu, a także na ideę polityczną - walki o dostęp do Bałtyku, do powrotu na prastare ziemie piastowskie. Powstańcy wielkopolscy uczestniczyli w powstaniach śląskich i w przeprowadzaniu plebiscytów na Śląsku i Pomorzu. Śląskie zrywy niepodległościowe były wspierane przez Wielkopolan licznymi transportami z bronią i amunicją, artykułami żywnościowymi, odzieżą i lekami.

Pomnik i fragment pomnika Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu

Przygotowanie i przebieg Powstania Wielkopolskiego na Ziemi Gostyńskiej

7 stycznia 1919 r. z Gostynia wymaszerowały pierwsze oddziały powstańcze, dając początek formowania się frontu południowo-zachodniego, Grupy "Leszno". Akcja powstańców z powiatu gostyńskiego wpłynęła mobilizująco na okoliczne powiaty. Do połowy stycznia pod Lesznem wyraźnie ukształtowała się linia frontu powstańczego, obejmującego odcinki: "Poniec", "Pawłowice", "Osieczna", a kilka dni później także odcinek "Boguszyn". Po uzyskaniu styków z sąsiednimi odcinkami frontowymi, południowym i zachodnim, Niemcom zamknięto drogę do uderzenia przez Wrocław-Leszno na Poznań. Grupa "Leszno" stała się faktem, wywierając pozytywne piętno na przebieg działań powstańczych, które w Wielkopolsce południowo-zachodniej szczególnie nasiliły się w dniach 11-12 stycznia i na przełomie stycznia i lutego 1919 r.

W Gostyniu przy ul. Strzeleckiej 28, przed budynkiem Szkoły Muzycznej znajduje się obelisk upamiętniający wymarsz z Gostynia batalionu powstańców-ochotników. Na metalowej tablicy widnieje napis: Stąd wyszli 7 I 1919 roku do walki o wolność i niepodległość powstańcy wielkopolscy z Gostynia i okolicy. Obelisk stanął z inicjatywy miejscowych kombatantów.

oprac. Jolanta Jędryczka